De haiku is een van oorsprong Japans gedicht, dat in de afgelopen eeuw in de rest van wereld steeds meer navolging kreeg. Inmiddels wordt deze vorm in vele landen en talen beoefend. Sommige westerse haikudichters houden zich precies aan de oorspronkelijke Japanse regels, anderen, ook in Japan zelf, vinden dat het onzin is om daar in andere landen en talen zo strak aan vast te houden.

Een voorbeeld is het beroemde gedicht van Bashō:

oh, oude vijver
een kikker springt van de kant.
geluid van water.

Vorm
In Japan schrijft men een haiku vaak in één verticale regel, waarin wel een driedeling is te herkennen. Westerse talen gebruiken daarvoor meestal drie regels, vaak van 5-7-5 lettergrepen, al zijn ze tegenwoordig ook wel korter (en soms wat langer).

Seizoenwoord
Belangrijk element in de Japanse haiku is het gebruik van een woord, waaruit het seizoen blijkt waarin de haiku gesitueerd is. Overigens komt, ook in Japan, de seizoenloze haiku tegenwoordig steeds meer voor.

Snijwoord
Typisch Japans zijn de zogenaamde snijwoorden zonder inhoudelijke betekenis, die sterk de gevoelswaarde of toon van het gedicht bepalen. Bij ons gebruiken we daarvoor wel gedachtestreepjes, puntjes of een uitroepteken.

Natuur
Een gangbare opvatting is dat in een haiku de natuur, of iets in de natuur, centraal staat. De vraag kan dan rijzen hoe strak of hoe ruim je dat begrip natuur moet opvatten.

Geen beeldspraak of personificatie
In zo’n kort gedicht leiden beeldspraak en personificatie makkelijk tot verspilling van woorden. Sommigen vinden deze stijlfiguren zelfs ontoelaatbaar. Het is in elk geval raadzaam er zeer spaarzaam mee te zijn.

Geen waardeoordeel
Woorden als mooi, ontroerend, of aangrijpend, die een waardeoordeel inhouden of gevoelswaarde uitdrukken, kunnen beter vermeden worden. De beleving van de dingen moet niet worden benoemd, maar opgeroepen.

Geen rijm
In principe wordt rijm in haiku niet gewaardeerd. Meer waarde wordt gehecht aan op een subtielere manier spelen met klank, zoals herhaalde klinkers of medeklinkers, die iets aan de gevoelswaarde van het gedicht toevoegen.

Haikumoment
Een nog veel gehoorde opvatting is dat aan een haiku een authentieke waarneming ten grondslag moet liggen, het zogenaamde haikumoment. Deze regel is niet oorspronkelijk Japans, maar onder Westerse invloed ontstaan.

De dichter onzichtbaar
Tenslotte: de dichter laat de dingen zoveel mogelijk voor zichzelf spreken en blijft zelf op de achtergrond. In veel haiku’s is hij/zij zelfs onzichtbaar. Maar niet altijd, zoals men vaak bij Shiki ziet.