Ben van ’t Land
In het tijdschrift De Parelduiker, dat vijf keer per jaar verschijnt, wordt veel aandacht geschonken aan literair-historische onderwerpen. In het derde nummer van 2009 stond een artikel van Ruben van Luijk dat voor de haikuliefhebbers van eminent historisch belang is; een korte samenvatting volgt hieronder:
‘schooner ben jij dan de heilige Foedsji – Slauerhoff en de eerste Nederlandse haiku
In Europa, met name in Duitsland, Engeland en Frankrijk werden al voor 1920 originele haiku’s gepubliceerd maar ondanks eeuwenoude contact tussen Japan en Nederland gebeurde dat hier niet. Weliswaar dichtte Hendrik Doeff rond 1800 in Japan haiku’s, maar hij deed dat in het Japans en hij had geen navolgers. Pas in 1923 publiceerde Louis Couperus in zijn Japanse reisverslagen de eerste vertaalde haiku, en in 1925 publiceerde Jan Greshoff terzinen die later als haïkaï en in zijn verzamelbundel als simili-haïkaï worden aangeduid.
In de verzamelde werken van J. Slauerhoff (1898-1936) is een serie van vier korte gedichten opgenomen onder de titel ‘Hokkai’s’:
Het komen van mijn gedichten
Als ’t neerzweven van een vlinder
Op meeldraad van bevend jasmijn.
Hoe verandert het licht soms van kleur,
Het wordt winter midden in de zomer,
’t Hart staat stil bij de onstuimigste omhelzing.
De klokjes zijn nog hoorbaar,
’t Spoor nog niet toegevallen,
De kar allang verdwenen.
Lieveling, schooner ben jij dan de heilige Foedsji.
Die maar één welvende top heeft.
Alleen bij het vroegrood één rozige spits toont.
Het laatste gedicht werd voor ‘t eerst gepubliceerd in 1931, de drie anderen in 1936. Slauerhoff bedoelde vrijwel zeker met de term ‘hokkai’ de dichtvorm die nu algemeen bekend is als ‘haiku’ en hij kan daarom beschouwd worden als de eerste dichter die Nederlandse haiku’s opstelde. Ze vonden hoegenaamd geen weerklank, pas na de tweede wereldoorlog worden er door Lucebert (1959) J.C. van Schagen (1961) Paula Gomes (1964) en anderen originele haiku’s in het Nederlands gepubliceerd.
Ruben constateert dan ook: ‘Slauerhoff [ … ] heeft met zijn hokkai’s bewust getracht gedichten in haikustijl te schrijven. Dit in tegenstelling tot Greshoff, voor wie de term haïkaï waarschijnlijk niet meer dan een verkeerd begrepen modewoord was [ … ] Wie er precies als eerste een Nederlandse haiku heeft proberen te schrijven zal altijd onderwerp van blijven van gissing. Waarbij het juiste antwoord op de vraag bovendien in hoge mate een kwestie is van definitie’.
Hieronder de link naar het gehele artikel uit de Parelduiker in het digitale archief van de Nederlandse Letteren.
http://www.dbnl.org/tekst/_par009200901_01/_par009200901_01_0021.php