Max Verhart

John Stevenson: Live Again. Red Moon Press, Winchester VA (USA) 2009. ISBN 978-1-893959-83-5. 64p.

In de hedendaagse Amerikaanse haiku’s is vaak sprake van een meerduidigheid die we in het Nederlandse taalgebied maar zelden tegen komen. Alleen al de titel – Live Again – van de nieuwe bundel van John Stevenson heeft diverse betekenissen. ‘Live’ kan zowel een werkwoord als een bijvoeglijk naamwoord zijn (zelfde spelling, verschillende uitspraak). In het eerste geval kan hij vertaald worden als ‘Leef Opnieuw’ (aanvoegende wijs) of als ‘Weer Leven’ (directe wijs), maar ook als ‘Herbeleven’. In het tweede geval als ‘Weer rechtstreeks’ (rechtstreekse uitzending)’, ‘Weer op Spanning’ (electrisch geladen) of ‘Weer op Scherp’ (munitie). En al die betekenissen kun je inderdaad op deze bundel betrekken: het gaat om leven en herbeleven, het zijn rechtstreekse ‘reportages’ van alledaagse momenten, de gedichten en haibuns hebben (poëtische) spanning en in die zin staan ze op scherp.
Meerduidige is ook het gedicht van één woord dat middenin het boek staat. Het luidt:

core

Eén woord (te vertalen als kern, binnenste, hart) op een hele bladzijde. Is dat een gedicht ? Tja, dat zal menigeen veel te ver gaan. Maar dat doet er in het kader van deze bespreking niet toe. Het gedicht van één woord is volgens de tekst van Allan Burns op de achtkant zowel een woordspeling als een hommage. Die hommage, dacht ik zou wel eens bestemd kunnen zijn voor de auteur van de enige andere uit één woord bestaande haiku die ik ken en die haiku luidt:

tundra

Maar die woordspeling dan? Toch maar eens Allan Burns om uitleg gevraagd. De auteur van ‘tundra’, bracht hij mij in herinnering, is Cor van den Heuvel, een Amerikaan (met ongetwijfeld Nederlandse voorouders) die als haikudichter, maar vooral ook als samensteller van de befaamde bloemlezing The Haiku Anthology in de Engelstalige haikuwereld zeer groot aanzien geniet. ‘Core’ is dus een eerbetoon aan ‘Cor’, die zo’n centrale (core) positie inneemt en aan zijn gedicht ‘tundra’. ‘Core’ beschrijft bovendien de eigen plek in de bundel, namelijk in het hart ervan! Stevenson heeft dat ene woord dus met heel wat betekenis opgeladen.
Misschien wekt dat de indruk van intellectualistische krachtpatserij die weinig met haiku te maken heeft. Maar met zo’n oordeel doet men de bundel onrecht. Bij eerste lezing viel het boek me enigszins tegen, maar bij tweede, zorgvuldiger lezing, werd ik geregeld getroffen en voelde ik me uitgedaagd te pogen de teksten te vertalen.

We only behaved                                            We handelden slechts
according to our natures,                              naar onze natuur,
you and I.                                                        jij en ik.
What does the sun know                               Wat weet de zon nou
about shadows?                                             van schaduw?

Welke handelingen? Alle handelingen: de dingen zijn zoals ze zijn omdat ze zo zijn. Natuur en menselijke natuur verschillen niet wezenlijk.

the tide                                                            het getij
arranging rocks and sand                             schikt stenen en zand precies
just as I would                                                zoals ik zou doen

Een haiku over de relatie tussen natuur en menselijke natuur, die hier dus in volmaakte harmonie zijn.

a big diamond. . .                                           een grote diamant . . .
just imagine                                                    stel je voor
the pressure                                                   die druk

Welke druk? Die waaronder de diamant is ontstaan? Of die waaronder de vinder of de eigenaar of een andere belanghebbende staat?
Dat alles dus – in die paar woorden!
Voor de zorgvuldige lezer en goede verstaander van er heel wat te beleven in Live Again.