Max Verhart

Willy Cuvelier, Frans Terryn en Magda van den Abeele (samenstelling): Naar rozen kijken – haiku’s van Marcel Smets (1925-2005)
ISBN 978-90-75714-40-1. Haikoe-kern Antwerpen, Antwerpen 2007.

Het was bij de jubileumbijeenkomst van het Haikoe-centrum Vlaanderen in 2001. Die feestelijke gelegenheid woonde ik bij als toenmalig voorzitter van de Haiku Kring Nederland. De locatie was een in mijn herinnering klein maar intiem theater. In een aparte ruimte was een expositie ingericht van Vlaamse haikupublicaties.

Terwijl ik daar in mij opnam hoe opvallend rijk en doorgaans smaakvol vormgegeven de collectie bundeltjes was, kwam een man op leeftijd op mij af, die mij nogal lang voorkwam, maar die vooral een nogal breekbare indruk op mij maakte. Hij stelde zich voor als Marcel Smets en zei een paar vriendelijke dingen over mijn gedichtjes. Uit zijn mond vond ik dat een groot compliment, want zijn haiku’s in Vuursteen, Kortheidshalve, Woodpecker en zijn bundels Voor de nacht (1993) en Vanuit een breed venster (1997) hadden indruk op mij gemaakt door hun beknoptheid, eenvoud en zeggingskracht.
Het was absoluut het werk van een haikudichter met een eigen geluid en een eigen opvatting, voor wie de vorm onmiskenbaar en onontkoombaar dienstbaar is aan de functie van het gedicht en voor wie zeggingskracht en poëzie oneindig veel belangrijker waren dan formele geboden en verboden. Zoiets zal ik hem toen ook vast gezegd hebben.

Na die ene keer heb ik hem nooit meer lijfelijk ontmoet, maar natuurlijk nog wel in zijn gedichten, waarin steeds anders steeds diezelfde dichter herkenbaar bleef, eenvoudig en veelzeggend tegelijk, zoals ik veel van zijn gedichten eveneens tegelijk broos én onverwoestbaar vindt. Smets overleed eind 2005, dus een nieuwe ontmoeting in den vleze behoort niet meer tot de mogelijkheden. Maar de dichter Marcel Smets blijft in zijn werk nabij als een goede buur.

Een representatieve selectie uit zijn in het Nederlands en/of in het Latijn geschreven gedichten is nu onder de titel Naar rozen kijken verschenen. De eerste woorden die naar aanleiding van deze publicatie bij me opkwamen, nog voor ik het boekje in handen had, waren: een daad van rechtvaardigheid. En al is zo’n kwalificatie misschien wat pathetisch, ook nu ik de bundel heb gelezen, houd ik daar aan vast. Marcel Smets behoort in de Nederlandstalige haikuwereld
naar mijn oordeel duurzaam tot de prominenten en het postuum publiceren van een representatieve keuze uit zijn overwegend verspreide werk is daarom inderdaad een daad van rechtvaardigheid.
Er behoren gedichten toe die we gerust kunnen rekenen tot de klassiekers in de Nederlandstalige haikutraditie. Enkele daarvan zijn ook te vinden in het in memoriam dat Vuursteen publiceerde in het lentenummer van 2006 en die ik daarom hier niet herhaal. Wel volgen hieronder enkele andere die ook tot mijn favorieten behoren.
Maar eigenlijk heb ik liever dat u gewoon de hele bundel aanschaft en leest.

winteruur                                                   alleen
de blaren vallen                                        met een vlieg
iets donkerder                                           die naar buiten wil

het zwarte hondje                                     de kloosterplanken
keft aan zijn lange ketting                        kraken onder mijn voeten
zijn dagen leeg                                          die luide stilte