Arnold Vermeeren
Het is gebruikelijk dat een nieuwe redacteur van Vuursteen zich voorstelt door kort iets over zichzelf te schrijven in relatie tot haiku en tanka of door een bladzijde te vullen met haiku of tanka. Onderstaand stuk is bedoeld als zo´n introductie – of liever : herintroductie, want eerder was ik ook al eens Vuursteenredacteur. Een aantal lezers zal mij wellicht nog kennen van toen; ik nam destijds het initiatief tot het opstarten van de kukai-rubriek, die na mijn vertrek op een uitstekende manier werd overgenomen door Ludo Haesaerts.
Graag wil ik mijzelf (her)introduceren door een haiku en een tanka van eigen hand te analyseren vanuit het perspectief van een lezer. Een wat merkwaardige exercitie misschien, maar ik waag het erop. Ik doe dat om te illustreren hoe ik graag naar haiku en tanka kijk. Haiku en tanka komen in dit geval voort uit eenzelfde ervaring.
Dat geeft me de mogelijkheid – ook voor mezelf – eens na te gaan waarin haiku en tanka met elkaar kunnen overeenkomen en verschillen.
ochtendzon –
het mistveld van gisteren
vervliegt
De haiku beschrijft een natuurlijk tafereel : een ochtendzon waarvan (door de techniek van nevenschikking) wordt gesuggereerd dat die het aanwezige mistveld doet vervliegen. Het expliciete toevoegen van de woorden ‘van gisteren’ kan de lezer op het spoor zetten dat het in de haiku om meer gaat dan alleen de weergave van dit tafereel, dat het iets van doen heeft met menselijke gebeurtenissen. Het is aan de lezer om in te vullen wat dat is of zich in te leven in de situatie.
Een voor de hand liggende invulling is dat er eerder (‘gisteren’) iets emotioneel belangwekkends plaatsvond en dat in de periode die nu begint (‘ochtendzon’) de emotionele lading daarvan langzaam zal vervliegen. Het zal deels van de lezer afhangen of dat vervliegen gezien wordt als iets wat betreurd wordt, of juist niet.
Anders gezegd: is het mistveld een subtiele metafoor voor een dramatische gebeurtenis die de gebruikelijke kijk op de dingen drastisch verstoort, of juist voor de doezelige, voldane gemoedstoestand na een groots en uitbundig festijn ? De haiku suggereert emotionele lading, maar spreekt zich niet uit over die lading.
in de boomkruinen
het eerste licht van de zon;
maar hier, om me heen,
het mistveld van gisteren –
hoe lang nog voor het vervliegt ?
Net als de haiku suggereert de tanka dat daarin meer betekenis te vinden is dan het pure weergeven van een tafereel in de natuur; en ook de tanka laat in het midden wat dat ‘meer’ is. Maar in tegenstelling tot de haiku suggereert de tanka (vooral in ‘hoe lang nog’ in de laatste regel) wél een specifieke emotionele lading: een verlangen naar het vervliegen van de impact van wat ‘gisteren’ was.
Het taalgebruik in een tanka is lyrischer dan in een haiku. Lyriek leent zich voor het voelbaar maken van een gesuggereerde emotie. Het meer objectieve taalgebruik van de haiku sluit aan bij het geven van ruimte, ook emotionele, aan de lezer.